విజయా వారి విజయపతాక

నేనింతవరకూ పాతాళభైరవి పూర్తిగా చూడలేదు. నాదగ్గరున్న పాత సీడీలను సర్దుతుండగా కంటబడిందీరోజు. చూద్దామని కుదురుగా కూర్చున్నాను. సెన్సారువారి యోగ్యతాపత్రం తరువాత విజయావారి పతాక. యుద్ధభేరి మోగుతుండగా రెపరెపలాడే జెండాపై కపిరాజు.

మిస్సమ్మ, గుండమ్మకథ, మాయాబజార్లను ఎన్నోసార్లు చూసివుంటానుగానీ ఈ 'పతాక' సన్నివేశంలో మాత్రం ప్రతిసారీ కపిరాజును చూడటంతోనే సరిపోయేది. రెపరెపలాడే ఆ జెండా చుట్టూ ఒక సంస్కృత సూక్తము వున్న సంగతిని ఈరోజు గమనించాను. సినిమాను అక్కడ ఆపి, అదేమిటో చదివాను "क्रियासिद्धि स्सत्वे भवति".

క్రియాసిద్ధి స్సత్వే భవతి - విడివిడిగా ఒకో పదానికి అర్థం సుమారుగా తెలుస్తోందిగానీ మొత్తానికి భావమేమిటో అందలేదు. గూగులమ్మనడిగాను. "క్రియాసిద్ధిః సత్వే భవతి మహతాం! న ఉపకరణే" - ఈ సుభాషిత సారం విజయావారి నినాద మయ్యిందన్నమాట. "మహానుభావుల విజయం/సత్తా వారి స్వశక్తి/క్రియల వల్ల సిద్ధిస్తుందిగానీ, వాడే ఉపకరణాల వల్ల కాదు" - అని అర్థం చేసుకోవచ్చు. విజయావారి విజయాలను చూస్తే ఇది వారేదో ఫ్యాన్సీగా పెట్టుకున్న నినాదం కాదనిపిస్తుంది.


పూర్తి శ్లోకం ఇదీ:

విజేతవ్యా లంకా చరణతరణీయా జలనిధిః
విపక్షః పౌలస్త్యో రణభువి సహాయశ్చ కపయః।
తథాప్యేకో రామః సకలమవధీద్రాక్షసకుమమ్
క్రియాసిద్ధిః సత్వే భవతి మహతాం నోపకరణే।।

లంకానగరిని జయించడానికి కాలినడకన సముద్రాన్ని దాటవలసి వచ్చినా, ప్రత్యర్థి రావణుడు మహాబలవంతుడయినా, తనకు సహాకులుగా వున్నది కపులే అయినా - అన్నీ ప్రతికూలతలే అయినా - రాముడు సకలరాక్షసులనూ నిర్మూలించినాడు. మహాత్ముల సత్వము స్వయంక్రియాసిద్ధమే గానీ ఉపకరణాధారితం కాదని భావం.

A bad workman blames his tools అనే ఆంగ్ల సామెతకు సమానార్థకంగా ఈ శ్లోకపు భావాన్ని నాకు తెలియజేసిన కార్తీక్ గారికి కృతజ్ఞతలు. దీనికి సమానార్థకం గల తెలుగు పద్యమేదయినా వుందా!? అని అడుగుదామని ఈ టపా రాస్తున్నాను.

మొత్తానికి పాతాళభైరవిని ఎప్పుడు చూస్తానో!